فلومترهای التراسونیک یکی از رایجترین ابزارها برای اندازهگیری جریان سیالات هستند که به دلیل دقت بالا و عملکرد غیرتهاجمی، در صنایع مختلف کاربرد گستردهای دارند. از میان انواع مختلف فلومتر التراسونیک، دو نوع پرکاربرد آن “فلومتر ترانزیت تایم” و “فلومتر داپلر” هستند. هرکدام از این دستگاهها دارای ویژگیها، کاربردها، مزایا و محدودیتهای خاص خود هستند. در این مقاله، به مقایسه کامل این دو نوع فلومتر میپردازیم.
تفاوت فلومتر التراسونیک ترانزیت تایم و داپلر در اصول کارکرد
فلومتر ترانزیت تایم:
فلومتر ترانزیت تایم بر اساس زمان عبور امواج صوتی کار میکند. در این روش، دو ترانسدیوسر بهعنوان فرستنده و گیرنده در دو طرف لوله قرار میگیرند. امواج صوتی در دو جهت جریان سیال ارسال میشوند: یک بار در جهت جریان و یک بار خلاف جهت جریان. اختلاف زمان عبور امواج صوتی در این دو مسیر محاسبه شده و بر اساس آن سرعت جریان سیال تعیین میشود. این دستگاه به سیالات تمیز و بدون ذرات معلق نیاز دارد تا امواج بتوانند بدون انحراف عبور کنند.
فلومتر داپلر:
فلومتر داپلر از اثر داپلر برای اندازهگیری جریان استفاده میکند. امواج صوتی که از ترانسدیوسر به داخل سیال ارسال میشوند، با ذرات معلق یا حبابهای موجود در سیال برخورد کرده و منعکس میشوند. فرکانس امواج بازگشتی نسبت به فرکانس اولیه تغییر میکند (اثر داپلر). این تغییر فرکانس با سرعت جریان سیال متناسب است و دستگاه با پردازش این تغییر، دبی جریان را محاسبه میکند.

تفاوت فلومتر ترانزیت تایم و داپلر در کاربردها
فلومتر ترانزیت تایم:
- مناسب برای سیالات تمیز و شفاف مانند آب تصفیهشده، روغنهای خالص، و مواد شیمیایی خالص.
- کاربرد در صنایع آب و فاضلاب (برای خطوط آب تمیز)، نفت و گاز، و سیستمهای HVAC.
- اندازهگیری جریان مایعات و گاهی گازها (در مدلهای خاص).
فلومتر داپلر:
- مناسب برای سیالات حاوی ذرات معلق یا حباب، مانند فاضلاب، دوغابها، یا مایعات کدر.
- کاربرد در صنایع معدنی، فرآوری مواد، نفت و گاز (در سیالات ناخالص)، و صنایع آب و فاضلاب (برای پسابها).
تفاوت ترانزیت تایم و داپلر در مزایا و معایب
فلومتر ترانزیت تایم:
مزایا:
- دقت بسیار بالا در سیالات تمیز.
- امکان نصب بهصورت کلمپی (Clamp-on) بدون نیاز به قطع جریان.
- عمر طولانی و هزینه نگهداری پایین.
- قابلیت اندازهگیری جریان در هر دو جهت.
معایب:
- عملکرد ضعیف در سیالات کدر یا حاوی ذرات معلق.
- نیاز به کالیبراسیون دقیق.
- حساسیت به تغییرات دما و شرایط محیطی.
فلومتر داپلر:
مزایا:
- قابلیت استفاده در سیالات کدر و حاوی ذرات معلق یا حباب.
- نصب آسان و غیرتهاجمی.
- عدم نیاز به سیال کاملاً تمیز.
معایب:
- دقت کمتر نسبت به فلومتر ترانزیت تایم در سیالات تمیز.
- وابستگی به مقدار و نوع ذرات یا حبابهای موجود در سیال.
- نیاز به کالیبراسیون در فواصل زمانی کوتاهتر.
شرایط نصب
فلومتر ترانزیت تایم:
- برای عملکرد دقیق، لوله و سیال باید شرایط مناسبی داشته باشند (سیال تمیز و لوله بدون رسوب).
- مناسب برای لولههای فلزی، پلاستیکی و کامپوزیتی.
- نصب بهصورت کلمپی یا درونخطی (In-line) امکانپذیر است.
فلومتر داپلر:
- برای نصب، باید اطمینان حاصل شود که سیال دارای ذرات معلق کافی برای بازتاب امواج صوتی است.
- نصب بهصورت کلمپی سادهتر است و نیازی به توقف جریان ندارد.

مقایسه عملکرد
ویژگی | فلومتر ترانزیت تایم | فلومتر داپلر |
---|---|---|
نوع سیال | سیالات تمیز و شفاف | سیالات کدر و دارای ذرات معلق |
دقت اندازهگیری | بسیار بالا | متوسط |
نصب | کلمپی یا درونخطی | کلمپی |
حساسیت به ذرات | عملکرد ضعیف در حضور ذرات | نیازمند حضور ذرات یا حباب |
کاربردها | آب تصفیهشده، روغن، مواد شیمیایی خالص | فاضلاب، دوغاب، مایعات کدر |
انتخاب بین فلومتر ترانزیت تایم و داپلر
انتخاب بین فلومتر ترانزیت تایم و داپلر بستگی به نوع سیال و نیازمندیهای خاص پروژه دارد. اگر سیال شما تمیز و بدون ذرات معلق است و دقت بالا اولویت دارد، فلومتر ترانزیت تایم بهترین گزینه است. اما اگر سیال حاوی ذرات معلق یا کدر است و نیاز به اندازهگیری در چنین شرایطی دارید، فلومتر داپلر عملکرد بهتری خواهد داشت. همچنین، هزینه، شرایط نصب، و نیاز به نگهداری نیز باید در تصمیمگیری مورد توجه قرار گیرند.